Projekt "Rzemiosło i rękodzieło artystyczne jako czynnik rozwoju gospodarczego i kulturowego Gminy Dukla"
Czas trwania projektu : 2 lata

Główne cele projektu to :
- uaktywnienie bezrobotnych mieszkańców wsi, zahamowanie spadku poziomu ich życia poprzez pokazanie im możliwości pracy i zarobkowania w rękodziele (pamiątkarstwo) i rzemiośle (stolarstwo),

- promocja rzemiosła i rękodzieła naszego regionu - wewnętrzna i zewnętrzna

- kształtowanie lokalnego produktu,

- zainteresowanie młodzieży już od szkoły podstawowej rzemiosłem i rękodziełem miejscowym - poprzez ich aktywny udział w zajęciach pozalekcyjnych,

- kultywowanie tradycji związanych ze świętami Bożego Narodzenia i Wielkanocnymi.

[ Podsumowanie projektu ]

Project “Craft”
"Craft and artistic handicraft as factors of economic and cultural development of the Dukla Municipality"
Project duration: 2 years

Main goals of the project:

- activating the jobless from our rural areas, stopping decrease of the life level through showing people possibilities of finding job and incomes in handicrafts (souvenirs’ production) and in crafts (joinery);

- internal and external promotion of our regional crafts and handicrafts;
- creating local product;

- cultivate tradition - interesting young people (already from elementary school) in crafts and local handicrafts and their active participation in extra afternoon-workshops (also as one from useful manners of spending a spare time);

- cultivate Christmas and Easter traditions and customs.

[ Finish of the project ]

   Krystyna Boczar-Różewicz

„Rzemiosło i rękodzieło artystyczne jako czynnik rozwoju gospodarczego
i kulturowego gminy Dukla”

I. Uwarunkowania lokalne i sytuacja w regionie:
Gmina Dukla położona jest w poł.-wsch. Polsce, w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim. Ma dogodne położenie komunikacyjne – droga krajowa nr 9 (Radom - Rzeszów - Barwinek), międzynarodowa E-371. Południowa granica gminy to granica państwa ze Słowacją.
W skład gminy wchodzi miasto Dukla i 26 sołectw. Gmina zajmuje powierzchnie 332,5 km2 i liczy 17 126 mieszkańców (2001 r.). Położona w Beskidem Dukielskim, najniżej części Beskidu Niskiego.
Na obszarze gminy Dukla znajdują się obszary o cennych w skali międzynarodowej walorach przyrodniczych. Obszar chronionego Krajobrazu Beskidu Niskiego obejmuje 95,6% obszaru gminy.
Siedzibą władz gminnych jest miasto Dukla, które prawa miejskie uzyskało w 1380 roku. Dukla jest ośrodkiem gospodarczym, usługowym, kulturalnym i administracyjnym stanowiącym centrum dla okolicznych terenów. Położenie na obszarze Euroregionu Karpackiego stwarza możliwości transgranicznych kontaktów ze Słowacją, Ukrainą, Węgrami.

Główne rodzaje działalności gospodarczej to:
- rolnictwo- 3 034 gospodarstw rolnych (średnia wielkość gospodarstwa - 2,14 ha, 52 gospodarstwa o powierzchni ponad 15 ha),
- handel – 352
- usługi różne – 166,
- usługi transportowe – 95,
- budownictwo – 76,
- usługi produkcyjne – 65,
- gastronomia – 25,
- lecznictwo – 17,
- usługi przemysłowe – 15,
- gospodarka leśna (lasy zajmują 55% powierzchni gminy Dukla) dają miejsca pracy nawet sezonowe, pozyskiwanie runa leśnego, łowiectwo, pozyskiwanie drewna).
Źródła utrzymania:
wyłącznie z gospodarstwa rolnego utrzymuje się 11,3%,
z niezarobkowych źródeł 28,8%,
z dwóch źródeł 68,4%,
z innych 11,5%.

Liczba ludności: 17126 (31.12.2001r.), 28,8% społeczeństwa jest w wieku przedprodukcyjnym, 54,6% osób jest w wieku produkcyjnym16,6% w wieku poprodukcyjnym.
Bezrobocie przekracza 20%.

II. Uwarunkowania projektu.
Finansowany przez Fundację Karpacką, a realizowany od 1 grudnia 2000 roku do 30 listopada 2002 roku projekt przez Samorząd Gminy Dukla pt. „Rzemiosło i rękodzieło artystyczne jako czynnik rozwoju gospodarczego i kulturowego Gminy Dukla”, bardzo wspomógł realizację założeń strategicznych dotyczących rzemiosła i rękodzieła. Był wynikiem aktywnego tworzenia przez mieszkańców naszej gminy strategii rozwoju gospodarczego.
Nad rzemiosłem i rękodziełem pracowano w grupie turystycznej zajmującej się rozwojem turystyki, byli w niej właściciele bazy noclegowej, gospodarstw agroturystycznych, drobni przedsiębiorcy, oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych zajmujący się rękodziełem i twórcy.
W gminie Dukla i gminach z nią sąsiadujących jest ponad 100 gospodarstw agroturystycznych, które dysponują znaczną liczbą miejsc noclegowych( około 1500). Rozwój pamiątkarstwa, prowadzenie przez gospodarstwa agroturystyczne warsztatów rękodzielniczych (ceramika, wiklina, zbieractwo ziół) uatrakcyjni ich ofertę i może stać się dodatkowym, a nawet głównym źródłem utrzymania dla wielu osób naszego regionu
Praca z młodzieżą i dziećmi zainteresowała młode pokolenia rzemiosłem, uczyła szacunku do tradycji i wyrobiła nowe nawyki estetyczne.

1. Osiągnięte cele projektu:
1. Wywołanie działań aktywizujących i prowadzących do tworzenia nowych miejsc pracy – nauka wikliniarstwa, bukieciarstwa, tkaniny artystycznej, kowalstwa, przyuczenie do zawodu stolarza – 16 nowych miejsc pracy.
2. Promocja wewnętrzna i zewnętrzna – rzemiosła i rękodzieła naszego regionu – rękodzielnicy naszej gminy zapraszani są na targi i jarmarki w całej Polsce, a nawet zagranicę.
3. Kształtowanie lokalnego produktu – okazjonalne kiermasze, na których prezentowane są wyroby rękodzielnicze weszły na stałe w kalendarz imprzez dukielskich - „Targi Rzemiosła i Rękodzieła” - pierwsza sobota i niedziela lipca.
4. Kontynuacja nawiązanej współpracy pomiędzy rzemieślnikami-rękodzielnikami z Gminy Dukla i Słowacji (Kraj Preszovski) – wspólne wyjazdy z rękodzielnikami na Jarmark św. Dominika do Gdańska, na Jarmark do Bardejova.
5. Kultywowanie tradycji związanych ze świętami Bożego Narodzenia i Wielkanocny – praca rozpoczęta z młodzieżą jest kontynuowana przez szkoły, Ośrodek Kultury w Dukli, a nawet Starostwo Powiatowe.
6. Zainteresowanie dzieci i młodzieży już od szkoły podstawowej rzemiosłem i rękodziełem miejscowym – poprzez ich udział w zajęciach pozalekcyjnych – dzieci i młodzież odwiedzają galerię w ratuszu, organizują własne wystawy, dobrym przykładem jest wystawa prac plastycznych Zespołu Szkół Publicznych w Dukli.
2. Realizatorzy projektu:
Głównym realizatorem projektu było Stowarzyszenie Inicjatyw Kulturalno-Ekologicznych „Animare”, skupiające rękodzielników naszej gminy. Aktywnie w projekt zaangażowane były wszystkie szkoły z terenu gminy, Dukielskie Stowarzyszenie Inicjatyw Gospodarczych, Ośrodek Kultury w Dukli, a także Starostvo Ladomirova.
3. Rezultaty:
Projekt odniósł niewątpliwie sukces, a świadczy o tym jego powielanie przez inne gminy, powstało także Centrum Rzemiosła i Rękodzieła w Dukli, które znajduje się na ul. Kościuszki 4.
Władze samorządowe udostępniły 2 pomieszczenia na potrzeby rękodzielników. Centrum integruje twórców, służy wymianie doświadczeń, odbywają się tu szkolenia (nie tylko za pieniądze pozyskane w ramach projektu).

Realizując cele projektu:
- wyłoniono dużą grupę ludzi, którzy swoje miejsce widzą w rzemiośle, rękodziele, pamiątkarstwie – 72 osoby (Tabela nr 1),
- promowano rękodzieło i rzemiosło, a poprzez to całą gminę (artykuły w prasie lokalnej, prasie o zasięgu ponadlokalnym i krajowym, wywiady w radiach: PR1, Radio Zet, Radio Gdańsk, Radio Rzeszów, lokalnych: Fakty i Fan, w telewizji: TV PR1, TVN+, Lokalnych: Gdańsk, Rzeszów),
- zorganizowano Targi Rzemiosła i Rękodzieła w Dukli z udziałem rękodzielników z terenu G. Dukla i ze Słowacji – w lipcu 2001 i 2002 roku,
- rękodzielnicy z Gminy Dukla i Słowacji brali udział w Jarmarku św. Dominika w Gdańsku – 28.07. - 12.08.2001 r., tam zdobyli Grand Prix Jarmarku św. Dominika za najatrakcyjniejszą ofertę Jarmarku,
- rękodzielnicy wzięli udział w XXX i XXXI Jarmarku w Bardejowie – w 2001 i 2002 roku,
- zorganizowano promocyjne cykle wystawiennicze w „Galerii” od 1.06.-30.09.2001 r. i 2002 roku – 10 wystaw,
- zorganizowano zajęcia pozalekcyjne dla dzieci i młodzieży z rzemiosła i rękodzieła – uczestniczyło w nich 9 Zespołów Szkół Publicznych z terenu gminy i Liceum Ogólnokształcącego w Dukli .(Tabela nr 2),
- zorganizowano zajęcia pozalekcyjne dla dzieci i młodzieży z tradycji Świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy – uczestniczyło w nich 9 ZSP z gminy,
- opracowano i wydano materiałów promocyjnych.(Tabela nr 3),
- nakręcono film promujący gminę oraz rzemiosło i rękodzieło, który dziewięciokrotnie emitowany był w TV Polonia.

Wskaźniki sukcesu:
Tabela nr 1.
Ilość przeprowadzonych kursów i przeszkolonych osób w Centrum Rzemiosła i Rękodzieła w terminie 1.01.01 – 30.11.02 r.

Tabela nr 2.
Ilość dzieci, które wzięły udział w zajęciach pozalekcyjnych z rękodzieła, tradycji Świąt Bożego Narodzenia i Świąt Wielkanocnych w semestrze zimowym 2000/2001, letnim 2001 i zimowym 2001/2002.

Tabela nr 3.
Wydane materiały promocyjne w czasie trwania projektu 30.12.2000-30.11.2002r.

W czasie realizacji projektu zatrudnienie znalazło 21 instruktorów rękodzieła artystycznego i 57 osób o różnych profesjach, a będących w większości bezrobotnymi w czasie realizacji projektu.

III. Kontynuacja działań:
Po zakończeniu projektu pozostaną wyszkoleni ludzie, którzy już w tej chwili jak uwidacznia tab. Nr 1 pracują na własny rachunek, pozostanie też Centrum Rzemiosła i Rękodzieła, które kontynuuje rozpoczętą pracę.
Rękodzielnicy spotykają się w nim w każdy czwartek, odbywają się w nim kursy, na które finanse pozyskano z Fundacji Batorego i Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce.
Zadaniem Centrum jest:
- koordynacja działań rękodzielników,
- prowadzenie szkoleń,
- zdobywanie finansów na te szkolenia,
- promocja wyrobów rzemieślniczych i rękodzielniczych poprzez organizowanie targów rzemiosła i rękodzieła, udział naszych - rękodzielników w targach, jarmarkach w Polsce i zagranicą,
- organizowanie kiermaszy okazjonalnych w galerii w ratuszu.
Pozostanie również drugie pomieszczenie w galerii, miejsce prezentacji prac, miejsce odbywania się kiermaszy. To namacalne efekty projektu. Rozbudzenie potrzeb estetycznych wśród dzieci i młodzieży, poszanowanie tradycji to efekty projektu, które będą zbierane w latach następnych.

Krystyna Boczar-Różewicz
koordynator projektu

„Craft and artistic handicraft as factors of economic and cultural development of the Dukla Municipality”

I. Local circumstances and situation in the region:

The Dukla Municipality is situated in the south – eastern part of Poland, in the County of Krosno. The Municipality has a convenient communicational location – national road 9 (Radom – Rzeszów - Barwinek) and international road E-371. Its southern border is the state border with Slovakia. The Dukla Municipality consists of the Town of Dukla and 26 villages. The Municipality covers the area of 332,5 km2 with 17.126 inhabitants in the 2001. It is situated in the Dukielski Beskid, the lowest part of the Lower Beskid.

Outstanding natural values of the Municipality decided, that areas of highest values of natural environment are embraced legal protection. The area of protected landscape covers 95,6% of the whole area of municipality.

The town of Dukla is a seat of municipality authorities. Dukla became a town in 1380, and now it is an economic, cultural and administrative center for surrounding areas. Location in the area of Carpathian Euroregion creates opportunities for developing cross-border contacts with Slovakia, Ukraine and Hungary.

Main types of economic activities:

- agriculture - 3 034 farms (the average size of farm is 2,14 ha, 52 over 15 ha farms),

- trade – 352

- various services – 166,

- transportation services – 95,

- building engineering – 76,

- production services – 65,

- gastronomy – 25,

- therapeutics – 17,

- industrial services – 15,

- forestry (forests cover 55% of the Dukla Municipality area) - also delivers seasonal jobs – picking ground cover: berries, mushrooms etc.; hunting and delivering wood.

Main sources of income:

- farm as the only source - 11,3%,

- social, unemployment and other benefits - 28,8%,

- the above two sources - 68,4%,

- others - 11,5%.

Number of inhabitants: 17.126 (31.12.2001 r.), 28,8% of inhabitants are in pre-productive age, 54,6% are in productive age and 16,6% in post-productive age.

Unemployment rate is over 20%.

II. The project conditions.

The project „Craft and artistic handicraft as factors of economic and cultural development of the Dukla Municipality” financed by Carpathian Foundation, being implemented from December 1st 2000 by the Municipality of Dukla supported realization of strategic assumptions concerning crafts and handicrafts. It’s been a result of active social participation in the process of creating economic development strategy for the Municipality. Crafts and handicrafts were discussed over at the strategic workshops concerning tourism. Many people interested in tourism (owner of hotels, and also agri-tourism farms), owners of small businesses and representatives of NGO’s dealing with crafts and handicrafts took part in the strategic workshops.

There are over 100 agri-tourism farms, with circa 1.500 beds, in the Dukla Municipality and neighboring communes. Development of souvenirs production and running craft workshops (ceramics, purple willow products and others) in the agri-tourism farms will make their offer more attractive and may become additional or even main source of income for many inhabitants of our area.

Work with children and youth made them interested in crafts. The assumption was to teach them to have respect for tradition and to create their new esthetic habits.

1. Goals achieved during the project implementation:

1. Initiate operations activating and leading to creation of new jobs – teaching basket-making, bouquets-making, artistic fabrics and training in joinery – 16 new jobs.

2. Internal and external promotion of local crafts and handicrafts – the craftsmen from our municipality are invited to take part in handicraft fairs in the whole Poland and even abroad.

3. Creating local product – various fairs, where the local handicraft products were presented, became annual events in Dukla.

4. Continuation of cooperation established between craftsmen from the Dukla Municipality and Slovakia (the Presov Region) – joint trips to Gdańsk (Saint Dominic Fair) and Bardejov Fairs.

5. Cultivating Christmas and Easter traditions – the work with children is being continued by schools, the Dukla Culture Center and also by the County of Krosno.

6. Make young people (already from elementary school) interested in crafts and local handicrafts by their active participation in extra afternoon-workshops – children and youngsters visit the Gallery in the Town Hall and organize their own exhibitions. Exhibition of artistic works made by children from the Dukla Public School Complex is a good example of the above activities.

2. Organization responsible for the project implementation:

The Association of Cultural and Ecological Initiatives “Animare” created by local craftsmen was the organization responsible for realization of the project. Also all the local schools, the Dukla Association of Economic Initiatives, the Dukla Culture Center and the County of Ladomirova (Slovakia) took active part in the project implementation.

3. Results:

The project was undoubtedly successfully implemented what is shown in activities of other communes implementing the similar projects. We have also established a Center of Crafts and Handicrafts in Dukla at the Kościuszki street.

Local authority gave facilities (2 rooms) in order to establish the Center’s seat. The Center integrates craftsmen, allows them for exchange of their experiences, and serves as the location of various training activities.

During the project implementation process we have achieved the following results:

- Selection of the group of 72 people interested in crafts, handicrafts and production of souvenirs (Table 1).

- Promotion of local crafts and handicrafts, and this way promotion of the whole commune (articles in local, regional and national press, radio interviews (PR1, Radio Zet, Radio Gdańsk, Radio Rzeszów, local: Fakty and Fan) and TV interviews (TV PR1, TVN, and local: Gdańsk, Rzeszów), promotional materials.

- Organization of Craft and Handicraft Fair in Dukla with participation of craftsmen from the Dukla Municipality area and Slovakia – July 2001 and 2002.

- Handicraftsmen from the Dukla Municipality area and Slovakia took part in the Saint Dominic Fair in Gdańsk – from 28.07 too 12.08.2001. The Fair Jury awarded our handicraftsmen the supreme prize – Saint Dominic Grand Prix for the best and the most interesting offer of the Fair.

- Handicraftsmen took part in the 30th and 31st Fairs in Bardejov – in 2001 and 2002.

- We have organized promotional exhibitions in the “Gallery” – 10 exhibitions from the 1st of June till the 30th of September in 2001 and 2002.

- We have organized for children and youth afternoon – workshops concerning crafts and handicrafts – 9 Public School Complexes and the Dukla Saint John Secondary School were involved in these activities (Table 2).

- We have organized for children and youth afternoon-workshops concerning Christmas and Easter traditions - 9 Public School Complexes were involved in these activities.

- We have elaborated and issued promotional materials (Table 3).

- We have made a film promoting our municipality, crafts and handicrafts – the film was presented 9 times on TV Polonia.

Indicators of success:

Table 1.
Number of conducted courses and number of people trained out in the Dukla Crafts and Handicrafts Center between 1.01.01 and 30.11.02

Table 2.
Number of children that took part in the afternoon-workshops concerning handicrafts, and Christmas and Easter traditions during the following semesters: winter 2000/2001, summer 2001 and winter 2001/2002.

Table 3. Promotional materials issued during the project implementation process 30.12.2000-30.11.2002.

The project activities involved 21 instructors of artistic handicraft and 27 people of various professions and in majority being the jobless at the period of the project implementation.

III. Continuation of the project activities – follow up:

There are still people trained out in the project that as it is presented in the Table 1 run their own businesses. There is also the Center of Crafts and Handicrafts operating in Dukla and continuing activities started within a framework of the project. Local handicraftsmen have meetings every Thursday in the Center. There are also training courses being carried out in the Center. The Batory Foundation and the Academy of Philanthropy Development in Poland finance the above courses. The Center’s tasks:

- coordinating activities of local handicraftsmen’,

- carrying out training activities,

- gaining financial assistance in order to carry out the training activities,

- promoting craft and handicraft products through organization of craft and handicraft fairs – participation of local craftsmen and handicraftsmen in the fairs organized in Poland and abroad,

- organizing fairs in the Town Hall Gallery.

There is also a second room in the Gallery established as the result of the Project, as the place for presentation of artistic works and organization of fairs.

All the above points are tangible effects of the project activities. Evoking esthetic needs among children and youth and respect for tradition are the project effects we will gain in the nearest future.